Jak wygląda prawidłowa pielęgnacja rany pooperacyjnej?

Rana pooperacyjna to przerwanie ciągłości skóry w wyniku cięcia chirurgicznego. Takie rany zazwyczaj zamieniają się w niewielkie, cienkie blizny – rozcięcie skóry jest równe, dlatego brzegi rany zszyte przez specjalistę szwami rozpuszczalnymi lub tradycyjnymi przylegają równo do siebie i zrastają przez tzw. rychłozrost. Ten proces gojenia występuje w sytuacji, gdy nie dochodzi do ubytku tkanek (w przeciwieństwie do ran kąsanych czy odleżyn) i polega na samoistnym łączeniu się rozciętych brzegów skóry.

Rana pooperacyjna zazwyczaj goi się prawidłowo, niekiedy występują jednak powikłania. Najpowszechniejsze, bo występujące u 3–4% chorych, stanowią tzw. zakażenia szpitalne¹, ale zdarzają się również rozejścia się  rany. Bez względu na przebieg procesu gojenia się, każda rana pooperacyjna wymaga odpowiedniej pielęgnacji.

Jak pielęgnować prawidłową ranę pooperacyjną?

Rana pooperacyjna przez pierwsze godzinny po zabiegu jest zawsze okryta opatrunkiem, który ma chronić ją przed urazami zewnętrznymi. Takiej rany nie powinno się moczyć, dlatego pierwszy prysznic po operacji powinien starannie omijać miejsce cięcia oraz zakrywający je plaster.

Na szczęście stan taki trwa krótko – zazwyczaj 2 doby, po których rana pooperacyjna powinna zostać odsłonięta i wystawiona na działanie powietrza, które przyspiesza proces gojenia. To również czas, kiedy pacjent może już normalnie się myć² – zalecane jest jednak branie prysznica, a nie kąpiel w wannie. Konieczne jest w tym czasie stosowanie antyseptyków na ranę, które zabijają drobnoustroje, nie powodując skutków ubocznych. Antyseptyki są też doskonałym zastępstwem antybiotyku, który w niepowikłanych i czystych ranach nie jest konieczny, a nawet szkodliwy – może bowiem prowadzić do wystąpienia antybiotykoodporności.³

Zazwyczaj po ok. 5-10 dniach od operacji (w zależności od miejsca, w którym przechodziło cięcie) pacjent ma zdejmowane szwy – taki zabieg przeprowadza się w przychodni przyszpitalnej, do której należy zgłosić się w terminie podanym w wypisie ze szpitala.

Jak pielęgnować sączącą się ranę pooperacyjną?

Proces gojenia się każdej rany ma kilka etapów, pierwszym z nich jest faza zapalna, w czasie której pojawia się wysięk. To naturalny płyn, który zachowuje wilgotne środowisko w ranie sprzyjające jej gojeniu⁴ i który jest niezbędny do regeneracji tkanek, dostarcza bowiem składników odżywczych do rany oraz substancji immunologicznych.⁵

Zdarza się jednak, że rana pooperacyjna produkuje nadmiar wysięku, czyli sączy się. Może to być wina zakażenia, które z kolei jest wynikiem przedostania się do rany drobnoustrojów, najczęściej bakterii, które utrudniają proces gojenia się rany.³

Taka rana musi być odpowiednio pielęgnowana, aby nie doszło do powikłań takich jak niedotlenienie i niedożywienie tkanek prowadzące do martwicy czy do owrzodzenia powodującego jej rozejście się.⁶

Prawidłowa pielęgnacja sączącej się rany pooperacyjnej nazywana jest strategią TIME (T – tissue management, I – infection and inflammation control, M – moisture balance, E – epithelial advancement) i polega na regularnym oczyszczaniu rany, kontroli infekcji, zapewnieniu wilgotnego środowiska i stymulowaniu naskórkowania.⁶

W ramach strategii TIME z sączącej się rany pooperacyjnej usuwany jest nadmiar wydzieliny, stosowane są preparaty anstyseptyczne, np. na bazie poliheksanidu, który ma doskonałą skutecznością przeciwdrobnoustrojową⁴, i poloksameru 188, który nawilża i wspiera gojenia się rany. To połączenie substancji można znaleźć jedynie w preparacie SutriSept.

Jeżeli rana sączy się, należy zmieniać opatrunek, gdy zrobi się mokry i brudny – zazwyczaj co 1-2 dni, ale czasem częściej.

Objawy, które powinny zaniepokoić pacjenta i skłonić go do konsultacji z lekarzem, to ból, zaczerwienienie brzegów rany, obrzęk w miejscu cięcia, nadmierny wysięk oraz gorączka.

Jak pielęgnować trudno gojące się rany pooperacyjne? 

W kilku procentach przypadków rana pooperacyjna nie chce się goić lub gojenia opóźnia się z powodu powikłań. Do najczęstszych należy zakażenie rany oraz rozejście się rany.

Infekcje są bardzo poważnym powikłaniem, ponieważ – zlekceważone – mogą prowadzić do zakażenia ogólnoustrojowego, a nawet sepsy.³ Mniej groźne jest rozejście się rany pooperacyjnej, zwłaszcza w warstwach powierzchownych – skutkuje wówczas ponownym założeniem szwów. Jeśli jednak dotyczy głębszych tkanek, może wymagać ponownej operacji.³

Zalecenia dotyczące pielęgnacji rany trudno gojącej się są podobne do tych już opisanych: obowiązuje tu strategia TIME, jednak często do etapu oczyszczenia rany dochodzi – konieczne jest w tej sytuacji mechaniczne usunięcie tkanek martwiczych.³ Należy również zastosować preparat, który dedykowany jest do ran zakażonych oraz polecany przez specjalistów leczących rany, czyli SutriHeal maść z formułą kwasów żywicznych oraz lignanów, który ma wielokierunkowy mechanizm działania oraz przyspieszy gojenie rany.

Jak zmienić opatrunek i jaki jest najlepszy na ranę pooperacyjną?

• Przygotuj wodę z mydłem, jałowe gaziki, płyn antyseptyczny np. SutriSept Płyn, opatrunek.
• Oczyść ranę i ciało wokół niej wodą z mydłem, osusz jałowym gazikiem.
• Zdezynfekuj ranę.
• Jeśli w ranie pojawiło się zakażenie, zastosuj maść SutriHeal. Na ranę nakładamy cienką jej warstwę 1-2 mm.
• Gdy wyschnie, naklej świeży opatrunek. Zarówno SutriSept, jak i SutriHeal mogą być łączone ze wszystkimi opatrunkami na rany, jakie występują na polskim rynku.
• Zarówno przed wykonaniem opatrunku, jak i po – dokładnie umyj dłonie.

To, jaki opatrunek na ranę pooperacyjną zastosować, zależy od stanu rany. Czyste i dobrze gojące się rany, jak wspomniano, wymagają tylko krótkotrwałej osłony przed czynnikami zewnętrznymi – wystarczą do tego jałowe gaziki i podtrzymujący je plaster. Rany sączące się wymagają stosowania opatrunków absorpcyjnych, które pochłaniać będą wysięk z rany.

Najczęściej stosowane i polecane przez specjalistów są opatrunki hydrożelowe i hydrokoloidowe, które przepuszczają powietrze, a także z jednej strony pochłaniają wysięk, z drugiej jednak – dzięki zawartości wody – zachowują wilgotne środowisko w ranie. Skuteczne są również opatrunki hydrofobowe, które dzięki specjalnym właściwościom chemicznym przyciągają drobnoustroje, a następnie usuwają je z rany w czasie zmiany opatrunku.⁸

Na razy zakażone lekarze zalecają często stosowanie opatrunków ze srebrem lub alginianowych. Zawiera one jony srebra czy alginian wapnia, które zabijają drobnoustroje i oczyszczają ranę.⁹

Bibliografia:

1. Czynniki sprzyjające pooperacyjnym zakażeniom miejsca operowanego Eugenia Gospodarek Katedra i Zakład Mikrobiologii, Akademia Medyczna w Bydgoszczy.
2. http://spzoz-brzesko.pl/wp-content/uploads/2019/07/Zalecenia-po-zabiegach-operacyjnych.pdf.
3. Rany pooperacyjne – problem lekarza i pacjenta, Paweł Łęgosz , Sylwia Sarzyńska , Łukasz Pulik , Paweł Małdyk.
4. Paweł Stanirowski, Włodzimierz Sawicki, Nowoczesne metody terapii trudno gojących się położniczo-ginekologicznych ran pooperacyjnych – analiza przydatności i skuteczności stosowania.
5. https://forumleczeniaran.pl/zbyt-obfity-wysiek-z-rany-sprawdz-jak-sobie-z-nim-poradzic/.
6. Paweł Stanirowski, Włodzimierz Sawicki, Nowoczesne metody terapii trudno gojących się położniczo-ginekologicznych ran pooperacyjnych – analiza przydatności i skuteczności stosowania.
7. Skuteczność przeciwdrobnoustrojowa antyseptyków wyzwaniem w ranach trudno gojących się, Tomasz Karpiński, Maciej Sopata, Bartosz Mańkowski
8. Paweł Brazis1 | Maria T. Szewczyk1, 2 | Łukasz Woda1 | Paulina Mościcka1, 2 | Arkadiusz Jawień1 Opatrunki hydrofobowe w leczeniu ran.
9. Zastosowanie opatrunków aktywnych w leczeniu ran powikłanych i odleżyn Bogusława Hirt-Nowak, Włodzimierz Gniłka**, Jacek Pypkowski.