Skaleczenia i otarcia naskórka to codzienność rodziców. Do takich drobnych wypadków dochodzi nieustannie w czasie zabaw dzieci, a niewielkie rany na kolanach czy łokciach to nieodłączny element dorastania.
Otarcia naskórka i skaleczenia nie są niczym groźnym, jeśli odpowiednio o nie zadbamy. Każde bowiem, nawet najdrobniejsze skaleczenie na skutek nieprawidłowej pielęgnacji może być źródłem zakażenia. Dlatego przy opatrywaniu skaleczeń i otarć naskórka konieczne jest trzymanie się kilku zasad.
Kiedy mówimy o otarciu naskórka?
Otarcie to powierzchniowe uszkodzenie skóry powstałe w wyniku kontaktu z szorstką powierzchnią. Najczęściej dochodzi do niego na skutek upadku na ziemię w czasie zabawy u dzieci, uprawiania sportu lub jazdy na rowerze. Ludzka skóra ma budowę warstwową – specjaliści wyróżniają jej trzy podstawowe warstwy: naskórek, skórę właściwą oraz tkankę podskórną.1 Warto tu dodać, że o otarciu mówimy wówczas, gdy uszkodzony zostanie naskórek, co prowadzi do odsłonięcia skóry właściwej, lub wierzchnia warstwa skóry właściwej.
W miejscu ubytku występuje wysięk surowiczy z niewielką domieszką krwi. Otarcia pomimo płytkiego urazu są bardzo bolesne, czasami trudno się goją, co często wynika z zanieczyszczeń pozostających w ranie po urazie.
Co to jest skaleczenie
To przerwanie ciągłości tkanki skórnej ostrym narzędziem lub przedmiotem. Skaleczenie to drobna rana powierzchowna, w której doszło do przerwania ciągłości skóry oraz leżącej pod nią tkanki podskórnej. Występuje ból oraz niewielkie krwawienie.
Proces gojenia się rany
Każda, nawet najdrobniejsza rana przechodzi przez naturalny samoistny proces gojenia, którego nie należy zaburzać, a jedynie wspomagać. Proces gojenia się rany to mechanizm polegający na wypełnianiu się występującego ubytku przez tkankę łączną. Czas trwania tego procesu jest różny i zależy od rozległości rany oraz stopnia zanieczyszczenia. Naturalny w tym czasie jest stan zapalny w ranie i to on właśnie powoduje, że rana się goi.
Rozróżnia się dwa rodzaje gojenia się ran – przez rychłozrost (inaczej gojenie pierwotne) i przez ziarninowanie. Ten pierwszy charakterystyczny jest dla niewielkich ran, właśnie takich jak skaleczenia, w czasie których nie doszło do utraty tkanki. W czasie procesu gojenia się rany przez rychłozrost rozcięte brzegi skóry zostają do siebie zbliżone i zrastają się ze sobą.2 Blizna powstała w wyniku rychłozrostu jest zwykle niewielka.
Proces gojenia przez ziarninowanie występuje wtedy, gdy rana jest zbyt duża lub ma zbyt wielki ubytek, aby zrosnąć się za pomocą rychłozrostu. Wówczas do zasklepienia się rany potrzebna jest ziarnina, czyli nowa tkanka.
Postępowanie przy otarciu i skaleczeniu
Otarcie jest najczęściej wynikiem upadku albo kontaktu z szorstką powierzchnią, dlatego często takie uszkodzenie skóry jest zanieczyszczone. Otarty naskórek silnie zabrudzony w pierwszej kolejności należy przemyć wodą z mydłem. Jeśli nie mamy pod ręką wody – solą fizjologiczną – jeśli znajdziemy ją np. w apteczce. Podobnie jest w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze skaleczeniem. Jego przyczyną może być zarówno nóż, którym obieraliśmy ziemniaki, jak i stary brudny drut – za ich pośrednictwem do rany mogą przedostać się zarówno ziemia, jak i inne zanieczyszczenia. Poza tym wszystkie te przedmioty są potencjalnym siedliskiem drobnoustrojów, dlatego rany po skaleczeniu również wymagają oczyszczenia.
Dlatego zaraz po umyciu rany, otarcie lub skaleczenie należy zdezynfekować odpowiednim preparatem. Jeszcze niedawno polecana była do tego woda utleniona lub spirytus salicylowy, dziś jednak lekarze odradzają ich stosowanie jako nieskuteczne i podrażniające ranę. Należy pamiętać, aby preparat przeznaczony do dezynfekcji ran nie zawierał alkoholu, który będzie powodował ból oraz drażnienie rany. Preparatami na bazie alkoholu można przemywać jedynie skórę nieuszkodzoną, czyli np. brzegi i okolice rany.
Drobne skaleczenia również przemywamy wodą i myjemy mydłem, obserwując, czy w ranie nie pozostały żadne widoczne zanieczyszczenia. Następnie ranę przemywamy płynem o działaniu przeciwdrobnoustrojowym i nie spłukujemy go po aplikacji. Przy wyborze środka antyseptycznego warto kierować się zasadą, aby był on bezpieczny dla naszej skóry, a zarazem skuteczny.
W przypadku otarć i skaleczeń do dezynfekcji najlepszym wyborem będzie płyn antyseptyczny z zawartością PHMB (poliheksanid), np. SutriSept Płyn. Jego aplikacja jest bezbolesna, przez co nie podrażni rany, stworzy odpowiednie środowisko do jej gojenia, a co najważniejsze – usunie wszelkie drobnoustroje znajdujące się wewnątrz niej.
Poliheksanid, jak potwierdziły badania, ma działanie gojące rany, zmniejsza ilość bakterii w ranach i nie prowadzi do oporności bakterii.3 Zachowanie rany w czystości zapobiega jej zakażeniu, co jest bardzo istotne podczas prawidłowego gojenia.
Drobne skaleczenia również przemywamy wodą i myjemy mydłem, obserwując, czy w ranie nie pozostały żadne widoczne zanieczyszczenia. Następnie ranę przemywamy płynem o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, np. zawierającym poliheksanid, i nie spłukujemy go po aplikacji.
Jak pielęgnować ranę po otarciu i skaleczeniu?
Drobne skaleczenia i otarcia, z których sączy się krew, po umyciu i zdezynfekowaniu należy osłonić opatrunkiem. Takie działanie po pierwsze chroni ranę przed zanieczyszczeniem i urazem, po drugie zapewnia odpowiednie warunki do procesu jej gojenia.
Aby rana zagoiła się szybko i prawidłowo, konieczne jest utrzymanie jej w wilgotnym środowisku – to ważny obok oczyszczenia i dezynfekcji element prawidłowej pielęgnacji rany.4 Wilgotne środowisko dla rany zapewnia m.in. stosowanie opatrunków hydrożelowych lub preparatów na bazie PHMB w formie hydrożelu.
Jednym z nich jest SutriSept, hydrożel na rany do antyseptycznego nawilżania, ochrony, pielęgnacji ran. Produkt należy nałożyć bezpośrednio na ranę, a następnie zabezpieczyć miejsce opatrunkiem. Preparaty tego rodzaju stosujemy do całkowitego wygojenia rany.
Zarówno przy płynie, jak i hydrożelu w celu dłuższego utrzymania preparatów i zabezpieczenia przed drażnieniem rany można wykonać opatrunek osłaniający za pomocą bandaża i gazy. Takie opatrunki należy zmieniać według zaleceń producenta. Kolejno nasączamy opatrunek tym samym płynem i zabezpieczamy nim skaleczenie. Ten sposób spowoduje, że opatrunek nie będzie przywierał do gojącej się rany, a usunięcie go będzie bezbolesne.
Bibliografia:
- Ultrasonograficzny obraz skóry zdrowej Ultrasound image of healthy skin Robert Krzysztof Mlosek.
- RANY I ICH LECZENIE lek. Paulina Wierzbicka III Katedra Chirurgii Ogólnej UJ CM Oddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej z Onkologią Szpital Miejski Specjalistyczny im. Gabriela Narutowicza w Krakowie.
- https://tidsskriftet.no/2016/05/oversiktsartikkel/polyheksanid-sikkerhet-og-effekt-som-antiseptikum.
- Fizjologia i patofizjologia procesu gojenia ran Stanisław Dąbrowiecki Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej, Akademia Medyczna w Bydgoszczy.