Jak prawidłowo zaopatrzyć ranę po urazie?

Urazy w wyniku nieszczęśliwych wypadków to dość częsta sytuacja, zarówno w przypadku dzieci, jak i osób dorosłych. Zdarta skóra, rozcięta warga, zadrapania, ale i głębokie skaleczenia palca czy rany kąsane – wszystko to może się zdarzyć w najmniej spodziewanym momencie. Dowiedz się, jak prawidłowo zaopatrzyć ranę po urazie, jak założyć opatrunek i w jakich przypadkach należy koniecznie wezwać pomoc lekarską lub udać się na pogotowie.

Rodzaje ran pourazowych

Rany po urazach mogą mieć różną wielkość i głębokość, ale nawet te powierzchowne wymagają odpowiedniego opatrzenia. Wyróżnia się rany cięte, o równych brzegach lub bardziej skomplikowane, o brzegach poszarpanych, co zazwyczaj spowalnia proces gojenia. W wyniku urazów mogą powstać rany kłute, szarpane, kąsane, gryzione lub tłuczone (w tym stłuczenia), otarcia i zadrapania, ukąszenia, oparzenia, odmrożenia i oskalpowania¹. Może też dojść do utraty części ciała, np. palców lub całej kończyny.

Do nieszczęśliwych zdarzeń może dojść wszędzie i w każdej sytuacji: podczas zabawy, uprawiania sportu, gotowania czy prac domowych. Z tego względu wskazane jest posiadanie w łatwo dostępnym miejscu apteczki, a w przypadku rekreacji i sportów stwarzających ryzyko urazu wskazane jest zaopatrzenie się w przenośną miniapteczkę z płynem odkażającym i podstawowymi środkami opatrunkowymi. Można mieć je w apteczce podróżnej w samochodzie albo w niewielkiej saszetce w bagażniku rowerowym.

Czym odkazić ranę?

Podstawowe pytanie to: czym przemywać rany, zwłaszcza te silnie zabrudzone oraz jakich środków używać do dezynfekcji rany. Pamiętajmy, że zdezynfekować należy nawet otarcia skóry – z niewielkiej ranki czy zadrapania szybko może zrobić się duży problem, jeśli odpowiednio się nimi nie zajmiemy. Zdarte kolano, skaleczenia i mniejsze rany można przemyć wodą z mydłem, tak by oczyścić uszkodzone miejsce przed założeniem opatrunku. Nie zaleca się używać do przemywania ran wody utlenionej ani środków na bazie alkoholu, ponieważ powodują one ból i dalsze uszkodzenia okolicznych tkanek. Alkohol wysusza też skórę, co jest niekorzystne dla procesu gojenia.

Dobrym wyborem są płyny antyseptyczne z PHMB oraz Poloksamer 188, które bezboleśnie i dokładnie oczyszczają ranę, zapobiegają namnażaniu się chorobotwórczych bakterii i przyspieszają proces gojenia oraz nie powodują utraty właściwej wilgotności rany i miejsc wokół niej².

Jak prawidłowo założyć opatrunek na rany

Zasady opatrywania ran są następujące:

• W pierwszej kolejności oczyszczamy ranę z zabrudzeń i przemywamy czystą wodą lub specjalnym płynem dezynfekującym, np. SutriSept.
• Niewielkie ranki, skaleczenia i zadrapania wystarczy zabezpieczyć plastrem. Otarcia i niewielkie skaleczenia nie wymagają zakładania opatrunków.
• Głębokie skaleczenia, rany cięte, kłute, gryzione i szarpane oraz oparzenia i poważniejsze odmrożenia należy zabezpieczyć sterylnym opatrunkiem.
• Przy silnie krwawiących ranach konieczny jest opatrunek uciskowy lub opaska uciskowa. Zakładamy ją powyżej krwawiącego miejsca, tak by odciąć dopływ krwi. Opaska uciskowa nie powinna być zakładana na dłuższy czas, ponieważ może spowodować to niedokrwienie zranionego miejsca i kończyny.
• Opatrunek na rany kłute zakładamy bardzo ostrożnie i udajemy się do lekarza. Głębokie rany kłute stwarzają ryzyko uszkodzenia narządów wewnętrznych. Jeśli ostry przedmiot był brudny, zachodzi też duże ryzyko zakażenia.
• W przypadku ran kłutych z tkwiących w nim ostrym przedmiotem nie wyjmujemy go samodzielnie, ponieważ może spowodować to dalsze uszkodzenia. Zakładamy luźny opatrunek i udajemy się na pogotowie. Na silnie krwawiącą ranę kłutą zakładamy opatrunek uciskowy, ale tak, aby nie poruszyć tkwiącego w niej ciała obcego, np. odłamka szkła.
• Przy ranach silnie zabrudzonych, gryzionych i kąsanych, a także skaleczeniach podczas prac w ogrodzie poza zdezynfekowaniem i nałożeniem opatrunku wskazane jest również przyjęcie szczepionki przeciwtężcowej.
• Opatrunek na rany cięte i inne powinien być nałożony tak, by zapewnić dostęp powietrza do zranionego miejsca.
• Rany tłuczone należy delikatnie oczyścić, zdezynfekować i założyć sterylny opatrunek. Nie używamy do dezynfekcji wody utlenionej ani jody, ponieważ nie działają one korzystnie i mogą spowodować dodatkowe uszkodzenia tkanek.
• Opatrunki głowy zakładamy w zależności od tego, jak rozległy jest uraz. Przy poważniejszych ranach i urazach głowy zawsze wskazana jest pilna konsultacja lekarska.
• Przy ranach gryzionych spowodowanych przez dzikie zwierzę konieczne może być podanie szczepionki przeciw wściekliźnie.
• Oparzenia opatrujemy tak jak rany (zakładamy sterylny opatrunek), ale nie ma konieczności ich przemywania i odkażania.
• Odmrożone miejsca rozmrażamy w ciepłej kąpieli wodnej. W przypadku pojawienia się pęcherzy i silnego zaczerwienienia skóry nakładamy jałowy opatrunek i postępujemy tak jak w przypadku poważnych oparzeń.

Kiedy wezwać pogotowie?

Pogotowie należy wezwać zawsze, gdy rana urazowa jest poważna i mocno krwawi. Zalecane jest wówczas założenie opaski uciskowej i oczekiwanie na wezwaną pomoc. Pogotowie należy wezwać w przypadku poważnych ran kłutych, ran postrzałowych, amputacji i poważniejszych oparzeń oraz gdy w ranie tkwi ostry przedmiot.

Jak pielęgnować rany, by zapobiec komplikacjom

Proces gojenia ran szybciej przebiega w wilgotnym środowisku, dlatego do pielęgnacji ran i odkażania przy zmianie opatrunku rekomendowane są preparaty antyseptyczne, które utrzymają czystość i zapobiegają wysuszeniu okolic rany. Można w tym celu stosować np. płyn antyseptyczny SutriSept, który pozwala na bezbolesne oczyszczenie rany, zapobiega zakażeniu i przyspiesza gojenie³. Przy zmianie opatrunków bardzo ważne jest zachowanie zasad higieny – należy dokładnie umyć ręce i stosować sterylne opatrunki. Poważniejszych ran zaleca się nie moczyć przez pierwsze dni po urazie podczas kąpieli czy prysznica.

Każda zmiana wyglądu rany czy jej okolic jest powodem do niepokoju i powinna być skonsultowana z lekarzem. Ból, pieczenie, zaczerwienienie, ocieplenie okolic rany czy wysięk mogą być oznakami zakażenia rany i stanu zapalnego⁴. Można temu zapobiegać, stosując specjalne żele i maści przyspieszające proces gojenia i eliminujące chorobotwórcze drobnoustroje, np. zalecaną przez specjalistów maść do ran zakażonych i niezakażonych SutriHeal.

Rany pourazowe należy również chronić przed wtórnymi uszkodzeniami i przypadkowym zdarciu strupa, który działa jak naturalny opatrunek.

Bibliografia

1. Paulina Wierzbicka, Rany i ich leczenie, Link
2. M. Sopata. i wsp., Wytyczne postępowania miejscowego w ranach niezakażonych, zagrożonych infekcją oraz zakażonych. Przegląd dostępnych substancji przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w leczeniu ran. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran, Leczenie Ran 2020; 17 1: 1-21.
3. 3. M. Kucharzewski i wsp., Algorytmy i wytyczne postępowania terapeutycznego w ranach trudno gojących się, „Forum Leczenia ran” 2020, 1(3), 95-116.
4. Stanisław Dąbrowiecki, Fizjologia i patofizjologia procesu gojenia ran, Polska Medycyna Paliatywna 2003, tom 2, nr 4.