Proces gojenia się ran przebiega w kilku etapach, których czas trwania zależy głównie od rodzaju i rozległości uszkodzeń. Na każdym z etapów gojenia mogą pojawić się komplikacje, dlatego należy zachować czujność i przestrzegać wszystkich zaleceń odnośnie do leczenia i higieny.
Leczenie rany to terapia wspomagająca naturalny proces gojenia się uszkodzeń skóry. Polega ono na stosowaniu odpowiednich środków zabezpieczających ranę i zapobiegających komplikacjom w czasie powstawania blizny.
Na czym polega proces leczenia ran?
Bezpośrednią przyczyną powstawania ran jest przerwanie ciągłości skóry. Rany mogą być powierzchowne, ale i głębokie, sięgające nawet mięśni, ścięgien i nerwów.
Aby rana zaczęła się goić, musi zajść w jej miejscu wiele naturalnych procesów, dzięki którym organizm człowieka „naprawia” powstałe uszkodzenie. Procesy te mają na celu zamknięcie rozwartych brzegów rany i wytworzenie blizny.
Gojenia się rany podzielić można na 3 etapy:
- zasklepianie się uszkodzonych naczyń krwionośnych i brzegów rany,
- oczyszczanie się rany,
- regenerację i odbudowę uszkodzonych tkanek, czyli tworzenie się nowego naskórka lub blizny.
Naturalnym objawem skaleczenia czy urazu, w wyniku którego dochodzi do rozcięcia ciała, jest krwawienie. To pierwszy etap gojenia się skóry – rana wypełnia się krwią, która po jakimś czasie krzepnie, zamieniając się w skrzep i strup. Strup pełni istotną funkcję: tamuje krwawienia i chroni świeżą ranę przed utratą wody oraz wnikaniem z zewnątrz chorobotwórczych drobnoustrojów. Skrzep i strup pełnią funkcję naturalnego opatrunku, pod którym w ranie powstaje stan zapalny.
Tak rozpoczyna się drugi etap gojenia się rany – jej oczyszczanie. Stan zapalny w obrębie rany jest sygnałem dla komórek odpornościowych do mobilizacji i gromadzenia się w uszkodzonym miejscu. Do akcji wkraczają makrofagi, czyli komórki żerne, które oczyszczają ranę z chorobotwórczych drobnoustrojów i obumarłych komórek stanowiących pożywkę dla rozwoju bakterii. Proces oczyszczania rany trwa, w zależności od jej rodzaju, od 1 do 4 dni. Najdłużej oczyszczają się rany o nierównych krawędziach i dużej ilości obumarłych komórek, to jest rany szarpane lub tłuczone.
W trzecim etapie gojenia się rany, w którego czasie organizm odbudowuje uszkodzenie, aktywują się fibroblasty. Ich zadaniem jest produkcja nowych tkanek skóry. Ten etap może przebiegać na dwa sposoby. Małe rany, o nieposzarpanych brzegach, bez ubytku tkanki najczęściej goją się przez rychłozrost. Brzegi rany zbliżają się do siebie i zarastają. Powstaje wówczas blizna w kształcie linii, a sam proces gojenia się przebiega krócej i mniej jest narażony na komplikacje.
Gdy rana jest poszarpana, a jej brzegi nie stykają się ze sobą, organizm rozpoczyna proces ziarninowania. Na dnie rany powstaje tkanka (ziarnina) stanowiąca podłoże dla regeneracji warstw skóry i naskórka. Warstwy te stopniowo narastają z brzegów rany na ziarninę i zasklepiają uszkodzone miejsce. Gojenie się rany przez ziarninowanie trwa dłużej i częściej pojawiają się wówczas komplikacje, także w postaci wytworzenia nieprawidłowej blizny. W procesie ziarninowania rana wymaga pielęgnacji i częstej zmiany opatrunków oraz obserwowania, czy nie dzieje się nic niepokojącego. Blizna wytworzona w procesie ziarninowania będzie zazwyczaj bardziej widoczna.
Proces odbudowy uszkodzonej tkanki trwa – w zależności od rodzaju, wielkości i głębokości rany – od 2 dni do nawet kilku tygodni. W tym czasie w przypadku rozległych, głębokich ran powstaje blizna, zaś w przypadku skaleczeń – nowy naskórek pokrywający uszkodzone miejsce.
Jak wspierać proces gojenia się rany?
Chociaż gojenie się rany jest naturalnym procesem w organizmie, to jednak można go wspierać i zapobiegać komplikacjom w jego przebiegu.
Leczenie gojących się ran urazowych przede wszystkim opiera się na trosce o higienę okolic rany i na odpowiednio częstej zmianie opatrunku. Aby zminimalizować ryzyko powikłań, ranę należy odpowiednio zaopatrzyć – tj. w miarę możliwości oczyścić ją i zdezynfekować. Najlepsze do tego będą preparaty z zawartością PHMB, czyli Poliheksnidu (np. SutriSept Płyn), które mają za zadanie bezboleśnie i antyseptycznie oczyścić ranę, nawilżyć ją oraz zapobiec jej zakażeniu.
Jeśli w ranie dojdzie do zakażenia, warto zastosować maść SutriHeal z formułą kwasów żywicznych oraz lignanów, która ma wielokierunkowy mechanizm działania, nie zawiera antybiotyku i nie wywołuje oporności, więc można stosować ją do całkowitego wygojenia rany. Jest polecana zarówno do ran zakażonych, jak i niezakażonych, aby przyspieszyć ich gojenie. Jeśli konieczne jest założenie na jakiś czas opatrunku, należy dokładnie przestrzegać wytycznych co do jego zmiany. Opatrunki muszą być sterylne i jednocześnie wykonane z materiałów pozwalających ranie oddychać.
Po konsultacji z lekarzem, gdy rana już się całkowicie zagoi, można też stosować specjalne środki, które pomogą w zniwelowaniu widoczności blizny, do których należy np. żel silikonowy Sutricon. Silikon stosowany na bliznę zapobiega dalszemu jej rozrastaniu, czyli powstaniu tzw. blizn patologicznych (wystających ponad stan skóry). Sutricon żel zmniejsza widoczność blizny, rozjaśnia ją i wygładza oraz niweluje nieprzyjemnie dolegliwości związane z jej posiadaniem, jakim jest ciągnięcie czy swędzenie.
Prawidłowe postępowanie z raną może pozytywnie wpłynąć na jej zrastanie, skrócić czas jej gojenia się i zmniejszyć ryzyko pojawienia się komplikacji. A takie mogą wystąpić, jeśli dojdzie do nadmiernego wysuszenia rany, zakażenia, pojawienia się w obrębie rany tkanki martwiczej. Do komplikacji zalicza się również nadmierny wysięk z rany, urazy mechaniczne oraz niedostateczne ukrwienie w okolicy rany.
Na gojenie się rany niekorzystny wpływ może mieć także ogólny stan pacjenta: osłabienie organizmu, choroba i zakażenie ogólnoustrojowe, niedożywienie, niewłaściwa dieta powodująca niedobory wapnia i witamin, przyjmowanie niektórych leków.