Jak przyspieszyć gojenie się rany – najlepsze warunki i środowisko dla gojenia

Gojenie się ran to naturalny proces, który w zależności od jej rodzaju może trwać kilka dni lub kilka tygodni. Najszybciej goją się rany płytkie i powierzchowne. Skaleczenie nożem czy otarcie naskórka w czasie upadku już następnego dnia nie sprawia kłopotu poszkodowanemu. Trudniej i dłużej goją się rany pooperacyjne, które są ranami głębokimi – w czasie zabiegu przecinana jest nie tylko skóra, ale i głębsze warstwy ciała.

Najtrudniejsze w gojeniu się są rany, które zostały powikłane np. zakażeniem. Do trudno gojących się ran należą również odleżyny czy też rany towarzyszące niektórym chorobom, np. stopa cukrzycowa występująca przy cukrzycy.

Już te kilka zdań pokazuje, że prawidłowy proces gojenia się ran może zostać zaburzony różnymi czynnikami, co wpływa również na spowolnienie procesu gojenia się. Dlatego jeśli chcemy przyspieszyć zabliźnienie się rany, powinniśmy zminimalizować takie ryzyko. Do tego niezbędne są 3 czynniki zapewniające ranie prawidłowe gojenie. Są to: dokładne oczyszczenie rany, utrzymanie wilgotnego środowiska rany i ochrona przed zakażeniem¹.

Ja prawidłowo oczyścić ranę?

Oczyszczenie rany to jeden z najważniejszych elementów pielęgnacji rany. Oczyszczanie rany powinno nastąpić zaraz po zranieniu – najpierw za pomocą wody, aby usunąć zabrudzenia, takie jak ziemia, kurz, rdza itd., a potem za pomocą preparatu antyseptycznego, który usunie z rany drobnoustroje mogące prowadzić do zakażenia rany. Preparaty np. na bazie polihesanidu nie tylko likwidują drobnoustroje w ranie, ale również działają pozytywnie na gojenie rany².

Dezynfekcja rany powinna mieć miejsce za każdym razem, gdy zmieniany jest opatrunek – w przypadku ran dobrze gojących się może to być co kilka dni, w przypadku ran trudno gojących się, z dużym wysiękiem – codziennie lub nawet kilka razy dziennie.

W ramach oczyszczania rany konieczne jest również usunięcie nadmiaru wysięku z rany, w którym znajdują się bakterie. Można to zrobić, stosując opatrunki hydrokolidowe lub hydrożele, które absorbują wydzielinę³, a także stosując opatrunki hydrofobowe, które wyłapują drobnoustroje, pozwalając na ich usunięcie wraz z opatrunkiem⁴.

Najtrudniejsze do oczyszczania są rany odleżynowe, w których znajduje się tkanka martwicza – usunięcie tego rodzaju zmian jest niezbędne, ponieważ stwarza optymalne warunki do gojenia, zmniejsza ryzyko infekcji i rozwoju zakażenia. Martwicę usuwa się chirurgicznie, enzymatycznie lub za pomocą odpowiednich opatrunków rozmiękczających tkanki martwicze⁵.

Jak zapewnić ranie wilgotne środowisko do gojenia?

Badania pokazują, że stosowanie tzw. suchych opatrunków (gziki jałowe, proste opatrunki) nie sprzyja gojeniu się ran, a nawet zaburza proces gojenia się rany⁵. Nowa koncepcja leczenia ran zakłada, że optymalnym środowiskiem do tego jest środowisko wilgotne – wtedy rana goi się 2-krotnie szybciej i lepiej³. Dlatego przy poważniejszych ranach pooperacyjnych, szarpanych, oparzeniowych czy przy odleżynach specjaliści zalecają zachowywanie wilgotnego środowiska dzięki stosowaniu specjalnych opatrunków np. hydrokoloidowych, alginianowych, zachowujących odpowiednie nawilżenie przy jednoczesnym przepuszczaniu powietrza i ochronie rany przed drobnoustrojami z zewnątrz⁵.

Ale o odpowiednim środowisku warto pamiętać także przy powierzchownych ranach. Służą temu hydrożele, np. SutriSept® do antyseptycznego nawilżania, ochrony, pielęgnacji ran i oparzeń. Preparat ten na bazie PHMB (poliheksanidu) i poloksameru 188 nie tylko oczyszcza rany i zapobiega zakażeniu rany, ale również dzięki nawilżaniu przyspiesza jej gojenie.

Jak chronić ranę przed zakażeniem?

Ostatnim czynnikiem przyspieszającym gojenie się rany jest zapobieganie jej zakażeniu. Do takich sytuacji dochodzi często w warunkach szpitalnych (tzw. zakażenia szpitalne dotyczą 3–4% chorych i stanowią, zależnie od szpitala i rodzaju operacji, 15% zakażeń szpitalnych⁶), ale również z powodu nieprawidłowej pielęgnacji rany otwartej, odleżyny czy oparzenia⁷.

Powszechnym sposobem zapobiegania zakażeniom szpitalnym rany jest stosowanie antybiotyków⁸. Niestety coraz częściej obserwuje się antybiotykooporność drobnoustrojów. Dlatego specjaliści zalecają stosowanie preparatów zapobiegających zakażeniu, ale niezawierających takich leków. Takimi preparatami są np. maści do gojenia ran z formułą kwasów żywicznych i lignanów na hydrofilowym podłożu. Są one rekomendowana przez ekspertów w leczeniu ran zakażonych i niezakażonych w celu zapewnienia terapii bez antybiotyku⁹.

Inne czynniki wpływające na czas gojenia się ran

Myśląc o skróceniu czasu potrzebnego za zagojenie się rany, musimy pamiętać o predyspozycjach pacjenta, które mogą ten proces utrudnić. Dużo trudniej do regeneracji tkanek i zabliźnienia się ran dochodzi u osób starszych, u których występują problemy z krążeniem krwi i z wchłanianiem niezbędnych składników odżywczych. Prawidłowe ukrwienie rany zapewnia jej odżywienie, dotlenie, a tym samym przyspiesza proces gojenia.

Inną grupą pacjentów narażonych na długie gojenie się ran są osoby z problemami zdrowotnymi – najgroźniejsze są tu choroby metaboliczne, np. cukrzyca, która zakłóca proces angiogenezy, czyli powstawania nowych naczyń krwionośnych¹⁰. Przyczyną gorszego i dłuższego gojenia się ran jest również stres, osłabiona odporność czy niedobory witamin.

Bibliografia:

1. Fizjologia i patofizjologia procesu gojenia ran, Stanisław Dąbrowiecki Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej, Akademia Medyczna w Bydgoszczy.
2. Elżbieta Szkiler, Poliheksanid w miejscowym leczeniu ran – przegląd piśmiennictwa i doświadczenia własne.
3. Anna Pielesz, Jadwiga Paluch Opatrunki aktywne – biomateriały w badaniach glikacji kolagenu.
4. Paweł Brazis1 | Maria T. Szewczyk1, 2 | Łukasz Woda1 | Paulina Mościcka1, 2 | Arkadiusz Jawień1 Opatrunki hydrofobowe w leczeniu ran.
5. Selected aspects of venous ulcers conservative treatment. Part II: Wound cleansing, Maria T. Szewczyk, Arkadiusz Jawień.
6. Czynniki sprzyjające pooperacyjnym zakażeniom miejsca operowanego, Eugenia Gospodarek Katedra i Zakład Mikrobiologii, Akademia Medyczna w Bydgoszczy.
7. Drobnoustroje wywołujące zakażenia ran, Eugenia Gospodarek, Katedra i Zakład Mikrobiologii, Akademia Medyczna w Bydgoszczy.
8. Model systemu profilaktyki antybiotykowej okołooperacyjnej w zapobieganiu zakażeniom miejsca operowanego, Jacek Szopiński, Stanisław Pierściński, Stanisław Dąbrowiecki, Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej, Akademia Medyczna w Bydgoszczy.
9. Kucharzewski i wsp., Algorytmy i wytyczne postępowania terapeutycznego w ranach trudno gojących się, „Forum Leczenia ran” 2020, 1(3), 95-116.
10. Beata Mrozikiewicz-Rakowska, Joanna Kania, Ewelina Bucior, Adriana Nowak, Tomasz Grzela, Alicja Krejner, Leszek Czupryniak, Rola czynników angiopoetycznych w procesie gojenia ran u pacjentów z cukrzycą typu 21zsc o etiologii neuropatycznej przy zastosowaniu terapii podciśnieniowej.