W każdym przypadku uszkodzenia ciągłości skóry rozpoczyna się proces naprawy, czyli gojenie się rany. Ma on kilka etapów, których zwieńczeniem jest wytworzenie się nowego naskórka lub blizny. Na każdym z etapów gojenia się rany możliwe są niestety komplikacje, dlatego warto wiedzieć, jak im zapobiegać. Jakie objawy powinny nas zaniepokoić, czyli kiedy zgłosić się do lekarza, gdy pojawią się komplikacje w gojeniu?
Jak przebiega proces gojenia się ran i jak długo trwa?
Proces gojenia się ran podzielić można na trzy etapy:
- Najpierw dochodzi do zasklepienia się naczyń krwionośnych i zatamowania krwawienia. Powstały skrzep, a następnie strup chronią wnętrze rany przed zabrudzeniem i wnikaniem chorobotwórczych bakterii.
- Kolejna faza to oczyszczenie rany. Biorą w niej udział komórki żerne – makrofagi, czyli komórki układu odpornościowego, które oczyszczają ranę z bakterii i obumarłych tkanek. Ten etap gojenia trwa od 1 do 4 dni.
- Najdłuższy jest etap trzeci, w którym następuje odbudowa uszkodzonych tkanek. Na tym etapie tworzy się blizna (przy rozleglejszych ranach) lub wytwarzany jest nowy naskórek (w przypadku drobnych otarć i skaleczeń). Odbudową komórek skóry zajmują się fibroblasty, a ich praca może trwać od 2 dni do nawet kilku tygodni.
To, jak szybko goi się rana, zależy od wielu czynników, m.in. wieku pacjenta, ogólnego stanu jego zdrowia, stopnia zabrudzenia rany, jej wielkości i rodzaju. Najszybciej goją się rany, w których przypadku dochodzi do tzw. rychłozrostu, tj. gdy brzegi rany zbliżają się do siebie i samoistnie zrastają. Powstaje wówczas blizna w kształcie linii, a proces gojenia się niesie mniejsze ryzyko komplikacji. Jeśli rana goi się poprzez ziarninowanie, proces ten zazwyczaj trwa dłużej, blizna jest większa i bardziej widoczna, a ryzyko możliwych komplikacji wzrasta.
Jeśli proces gojenia się przebiega bez komplikacji, rana powinna zagoić się w ciągu 7 dni, rany przewlekłe, zakażone, mogą goić się nawet przez kilka miesięcy.
Możliwe komplikacje – co może pójść nie tak w trakcie gojenia się rany?
Najbardziej narażone na komplikacje są tzw. rany trudne – silnie zabrudzone, o nierównych brzegach (szarpane, kąsane, tłuczone), rany postrzałowe i kłute oraz poważne oparzenia.
Takie rany są zwykle silnie zanieczyszczone. Najpoważniejsze komplikacje z tym związane to zakażenie rany bakteriami beztlenowymi, zakażenie struktur głębokich oraz uogólnione zakażenie bakteryjne (sepsa). W takim przypadku konieczne jest podanie antybiotyku.
Inne możliwe powikłanie to ropień wewnątrz rany. W tym przypadku zazwyczaj konieczne jest założenie drenu, a proces leczenia i gojenia się rany ulega znacznemu wydłużeniu.
Czynniki utrudniające naturalny proces gojenie się rany to również nieprawidłowa jej pielęgnacja, która powoduje np. nadmierne wysuszenie rany. Niedostateczne nawilżenie nie sprzyja procesowi gojenia. Problemem jest też pojawienie się w obrębie rany tkanki martwiczej, nadmierny wysięk z rany czy niedostateczne ukrwienie w okolicy rany.
Do komplikacji w gojeniu się ran zaliczamy także wtórne urazy mechaniczne, które prowadzą do kolejnych uszkodzeń wewnątrz rany, wydłużają naturalny proces gojenia się i zwiększają ryzyko zakażenia.
Kiedy do lekarza – sygnały, które powinny cię zaniepokoić
Rana, która goi się długo lub nieprawidłowo, powinna być zbadana przez lekarza. Może się bowiem okazać, że doszło do powikłań, które utrudniają gojenie i zabliźnianie się rany. Sygnałami, które powinny cię zaniepokoić i skłonić do wizyty u specjalisty, są:
- gorączka powyżej 38 st. C,
- zaczerwienie i ból rany,
- nadmierny wysięk, ropna wydzielina sącząca się z rany,
- krwawienie z rany.
Wszystkie te objawy mogą świadczyć o infekcji rany. Być może do jej wnętrza dostały się bakterie, które wywołały stan zapalny oraz zakażenie. Krwawienie może świadczyć o rozejściu się rany.
Jak zapobiegać powikłaniom?
Podstawowe zasady profilaktyki powikłań w przypadku ran to dokładne oczyszczenie rany. Dlatego w każdym przypadku miejsce uszkodzenia ciała należy zdezynfekować. Silnie zabrudzone rany, np. piaskiem, substancjami chemicznymi itd. muszą być oczyszczone w szpitalu. Konieczne jest też założenie sterylnego opatrunku i przestrzeganie higieny w czasie pielęgnacji rany.
Jeśli konieczne jest noszenie opatrunku przez dłuższy czas, należy dokładnie przestrzegać wytycznych co do jego zmiany. Opatrunki muszą być sterylne i przepuszczające powietrze. Warto pamiętać o zastosowaniu preparatów antyseptycznych do oczyszczenia rany, dobrym rozwiązaniem będą te z PHMB, które dokładnie oczyszczą ranę, przyspieszą jej gojenia oraz ją nawilżą. Jeśli rana będzie odpowiednio pielęgnowana już na samym początku jej powstania, prawdopodobieństwo powstania nieestetycznej blizny jest dużo mniejsze niż wtedy, kiedy rana będzie musiała goić się samoistnie.
Co w przypadku pojawienia się blizn?
Zdarza się, że nawet dobrze gojąca się rana pozostawia po sobie ślad w postaci blizny. Szczególnie widoczne są jednak blizny, które obarczone są wspomnianymi powikłaniami. Na szczęście każdą bliznę można usunąć, a przynajmniej sprawić, aby była mniej widoczna.
Silikonowe plastry Sutricon – do stosowania na świeże, ale wygojone blizny oraz na stare blizny – znacząco poprawiają ich wygląd. Wszystko dzięki zastosowaniu w nich silikonu, który jest substancją przyspieszająca regenerację blizny. Silikon w postaci plastra nałożony na bliznę utrzymuje jej wilgotność na prawidłowym poziomie, co zapobiega przykurczom i zwiększa elastyczność blizny, zwiększa też temperaturę ciała pod plastrem, co z kolei normalizuje produkcję kolagenu. Plastry Sutricon wpływają na rozjaśnienie i wygładzenie blizny, dlatego warto je stosować, szczególnie jeśli ślad po ranie jest widoczny i znacząco odróżnia się od reszty skóry.