Medycyna to nauka stara jak świat, a doświadczenia medyków specjalizujących się w leczeniu ran sięgają tysięcy lat wstecz. Zadaniem współczesnej nauki jest między innymi weryfikowanie tradycyjnych metod i sprawdzanie ich działania za pomocą obecnie dostępnych badań i testów. Dlatego co jakiś czas naukowcy biorą pod lupę rośliny i substancje uważane przez stulecia za leki na różne dolegliwości, także za leki na gojenie ran. Wiele z nich zdało ten egzamin, dzięki temu są wykorzystywane w najnowszych preparatach leczniczych przyspieszających regenerację uszkodzonej skóry.
Ale stare, dobre terapie to niejedyne metody współczesnego leczenia trudno gojących się ran. Najnowsze osiągnięcia medycyny to również substancje takie jak antyseptyki czy sufrakanty, które zostały opracowane w laboratoriach w ostatnich dekadach.
Przedstawiamy nowe i stare substancje przyspieszające gojenie się ran. Warto je znać i warto ich szukać w składzie kupowanych przez nas maści i płynów na rany.
Poloksamer 188
Poloksamer 188 to surfakant, czyli związek chemiczny powierzchniowo czynny, obniżający napięcie powierzchniowego cieczy. Co to oznacza w kwestii gojenia ran? Podstawowym działaniem surfakantu jest zdolność oddzielania cieczy od cieczy lub ciała stałego, co pomaga w oczyszczaniu łożyska rany i samej rany z drobnoustrojów.
A jak wiadomo, oczyszczanie rany to jeden z pięciu podstawowych elementów strategii TIME, czyli strategii leczenia ran przewlekłych1. Dlatego surfaktanty stosuje się obecnie w roztworach do irygacji ran przeznaczonych do ich oczyszczania, bo jak pokazały badania – stosowanie środków do oczyszczania i opatrunków zawierających surfaktanty stymuluje proces gojenia się ran2.
Poloksamery wykazują doskonałe efekty w przyspieszaniu gojenia się ran i ich oczyszczaniu, choć ich działanie nie jest do końca poznane. Wiadomo, że wspomagają oczyszczanie ran, uszczelniają tkanki i błony komórkowe, działają przeciwdrobnoustrojowo, a także degradują uszkodzony kolagen i wspierają produkcję nowego, „zdrowego” kolagenu.
Srebro
Srebro znane jest od wieków jako metal o działaniu bakteriobójczym, a naczynia srebrne wykorzystywano przez stulecia do przechowywania łatwo psujących się produktów. Właściwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne srebra3 wykorzystywano również do leczenia i tak jest do dziś.
Opatrunki z jonami srebra to popularne produkty medyczne, które przyspieszają gojenie się ran, zwłaszcza tych powikłanych zakażeniami. Srebro w opatrunkach stało się popularne w chwili, gdy zorientowano się, że stosowane powszechnie antybiotyki powodują lekooporność niektórych drobnoustrojów. W przypadku srebra zauważono, że drobnoustroje nie wykazują takiej oporności na ten metal4.
Jak pokazują obserwacje, srebro wspiera proces leczenia ran zarówno ostrych, jak i przewlekłych. Hamuje namnażanie się bakterii w ranie (zarówno bakterii Gram-dodatnich, jak i Gram-ujemnych), niszcząc ich strukturę. Opatrunki z jonami srebra stosowane są w leczeniu ran narażonych na zakażenie, pooperacyjnych i powikłanych, np. odleżyn. Badania pokazują również, że są bardzo skuteczne w leczeniu owrzodzeń3.
Rumianek
To popularny kwiat, który stosowany jest w formie naparów lub okładów. Jego ekstrakty i olejki są też często składnikiem kosmetyków, ponieważ rumianek ma wiele właściwości leczniczych, a także regenerujących skórę5. Badania potwierdziły, że wyciąg z rumianku przyspiesza gojenie dzięki zdolnościom regeneracji naskórka oraz skóry właściwej.
Wszystko to dzięki azulenowi i α-bisabololu – naturalnym substancjom pobudzającym proces ziarninowania. Ich działanie zauważono również podczas eksperymentu z użyciem rumianku na sączące się rany wywołane tatuażem. Takie rany pod wpływem olejku z rumianku zmniejszyły wysięk i przyspieszyły gojenie się ran6.
Aloes
To roślina pochodząca z Afryki i Półwyspu Arabskiego, ale dziś można ją znaleźć na parapetach na całym świecie. Aloes zawiera wyjątkowe substancje, które wykazują działanie regenerujące tkanki i przyspieszające gojenie, zwłaszcza u osób, których naturalna bariera odpornościowa została zniszczona przez środki farmakologiczne. Te związki to bowiem głównie polisacharydy, które są barierą ochronną naskórka, mają działanie osłaniające i łagodzące podrażnienia, a także zatrzymują wodę w skórze, zapobiegając jej wysuszeniu. Dodatkowo aloes wspiera procesy gojenia w skórze, zwiększając jej naturalną odporność w procesie gojenia7.
Witamina B12
Witaminy wpływają pozytywnie na cały organizm, także na skórę. Są to głównie antyoksydanty, takie jak witamina A, C i E, które niszczą wolne rodniki odpowiedzialne za procesy starzenia. Badania pokazują również, że cenna dla skóry jest witamina B12, która wpływa na gojenie się ran. Dlatego pacjentom z powikłanymi ranami, odleżynami lub innymi ranami trudno gojącymi się podaje się witaminę B12, która zwiększa produkcję keratynocytów i fibroblastów8 odpowiedzialnych za gojenie się ran.
Miód manuka
Bakteriobójcze właściwości miodu są znane od tysiącleci. Szczególnie cenny pod tym względem wydaje się miód manuka, czyli miód pozyskiwany z australijskich krzewów herbacianych. Badania prowadzone na pacjentach z owrzodzeniami nóg, u których stosowano opatrunki z miodem manuka, wykazały, że w wymazach z ran zmniejszała się liczba drobnoustrojów chorobotwórczych9.
Miód manuka oprócz substancji bakteriobójczych zawiera też flawonoidy, glioksal i metyloglioksal, składniki niszczące szkodliwy biofilm w ranach. Miód stymuluje też produkcję cytokin przeciwzapalnych, które uwalniane są w czasie procesu gojenia.
Żywica świerku norweskiego
Produkty zawierające żywice drzew iglastych, podobnie jak miód, są środkiem znanym od wieków. W ostatnich dekadach zainteresowanie naukowców wzbudziła żywica świerku norweskiego, która uznawana jest za środek sprzyjający gojeniu się ran. Specjaliści postanowili zastosować kwasy żywiczne świerka norweskiego w leczeniu ran oparzeniowych u dzieci i odkryli, że substancje zawarte w żywicy (kwas abietynowy, pimarowy, palustrowy i lignany) pomagają w utrzymaniu odpowiedniego nawilżenia rany (co jest elementem wspomnianej już strategii TIME) oraz wpłynęło na proces ziarninowania10. Jak pokazują badania, kwasy żywiczne mają również działanie antybakteryjne, przeciwzapalne i antyoksydacyjne, usuwają też szkodliwy biofilm z rany. Podobnie jak srebro nie wywołują oporności drobnoustrojów.
Bibliografia:
- TIME – nowoczesna strategia leczenia ran przewlekłych, Marian Simka.
- Percival S. L. i in.: Mode of action of poloxamer-based surfactants in wound care and efficacy on biofilms
Link. - Topical silver for treating infected wounds, Hester Vermeulen, Jarne M van Hattem, Marja N Storm‐Versloot, Dirk T Ubbink, Stijn Joël Westerbos, Link.
- Opatrunki ze srebrem alternatywą dla antybiotyków w leczeniu ran, Hanna Tomczak, Link.
- Rumianek lekarski – dlaczego warto mieć go w domowej apteczce, Monika Zielińska-Pisklak, Łukasz Szeleszczuk.
- Glowania H.J., Raulin C., Swoboda M., The effect of chamomile on wound healing – A controlled clinical-experimental double blind trial, Zeitschrift fur Hautkrankheiten, 1987.
- Aloes w kosmetologii i dermatologii, Wioleta Czerwonka.
- https://journals.lww.com/aswcjournal/Abstract/2018/05000/Effects_of_Vitamin_B_Complex_and_Vitamin_C_on.7.aspx.
- Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia, Miód manuka w leczeniu owrzodzeń żylakowych podudzi.
- Jarosław Olszyna, Zastosowanie poliheksanidu i żywicznych kwasów świerku norweskiego w oparzeniach pośredniej grubości skóry twarzy u dzieci.